Ο ΔΙΓΕΝΗΣ ΑΚΡΙΤΑΣ

(Υπό κατασκευή)

Ο Διγενής Ακρίτας. Έργο Δ. Σκουρτέλη

Έργο του Δ. Σκουρτέλη

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΙΓΕΝΗ ΑΚΡΙΤΑ.

"Η μάνα του είν' Σαρακηνή κι ο κύρης του Οβραίος,

και κείνος πολλογύριστος, γαμπρόν δεν τόνε θέλω"

Το αιώνιο πρότυπο:
Η πάλη του Διγενή και του Χάρου, ένα τραγικό επεισόδιο που επισκιάζει κάθε άλλο κατόρθωμα του ήρωα.
Έργο του Δ. Σκουρτέλη. (Λεπτομέρεια) 

Απόσπασμα εικονογράφησης σε συνέχειες.
'Εργο του Δ. Σκουρτέλη.

Προδότης και Ήρωας ταυτόχρονα και για τις δυο πλευρές των Συνόρων, ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας, μέσω των προγόνων του αποτελεί την αποκορύφωση της πολεμικής Παράδοσης των Συνόρων, μια που οι ενδοξότεροι θρυλικοί πολέμαρχοί τους, Ρωμιοί, Αιρετικοί (εξ ου και το "Οβραία")  και Μουσουλμάνοι, περιλαμβάνονται στην οικογένεια του... Είναι το αντίθετο του... καθαρόαιμου Ήρωα που ονειρεύονται οι οπαδοί της Καθαρότητας της Φυλής... Τι να τους κάνω...        

                                            Ας τολμήσουν να τα βάλουν μαζί του!

Έργο του Δ. Σκουρτέλη.

Ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας περιγράφεται ως γιγαντόσωμος και ξανθός. 
Από εκεί και πέρα, οι περιγραφές διαφέρουν. 
Η μία τον θέλει "υπόλιγνον" και ευκίνητο, 
και η άλλη τον θέλει πραγματικά ογκώδη, με στήθος πλατύ όσο μια οργιά.

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε, σπήλιο δεν τον εχώρει,

τα όρη εδιασκέλιζε, βουνού κορφαίς επήδα,

χαράκι' αμαδολόγανε και ριζιμιά ξεκούνειε.

'Σ το βίτσιμά πιανε πουλιά, 'ς το πέταμα γεράκια,

'ς το γλάκιο και 'ς το πήδημα τα λάφια και ταγρίμια.

Πάντως η ευκινησία και η ταχύτητα είναι μόνιμα χαρακτηριστικά του, 
μια που συχνά παρομοιάζεται με "γεράκι" ή "πετρίτη". 
Η αλήθεια είναι ότι περιγράφεται αδύνατος όταν είναι ακόμα σε εφηβική ηλικία, 
κατά την επίσκεψή του στους Απελάτες. 
Συνεπώς δεν υπάρχει πραγματική αντίφαση. 
Ίσως αυτός είναι και ο λόγος που ο Καπετάνιος των απελατών Φιλοπαππούς, 
δεν τον αναγνωρίζει στην επόμενη συνάντησή τους, 
που έγινε αργότερα.

Ο Διγενής Ακρίτας. Έργο του Δ. Σκουρτέλη. 

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΥ ΗΡΩΑ.

Ο μικρός Διγενής παίζει με τα νύχια και την ουρά του λιονταριού

που σκότωσε ο πατέρας του. Έργο του Δ. Σκουρτέλη

 "πέζευσε σύντομα, γοργόν, να επάρεις το δερμάτιν

τα οδόντια και τα ονύχια όλων των ποδαρίων

κι απέκει άγωμέ τε τα τον Διγενήν Ακρίτην

[να τα κρατεί] να τα θεωρεί και α λάχει μας θυμάται"

λέει ο πατέρας του.

Κυνήγι στα Χρόνια του Μεσαίωνα, 
Βίντεο από της Ana Rakel Zumani
από ένα έργο του Δ. Σκουρτέλη

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑ ΤΟΥ ΔΙΓΕΝΗ (υπό κατασκευή)

Αναφέρεται πως μέχρι την ηλικία των δώδεκα ο Διγενής δεν είχε βγει από το σπίτι του, απολαμβάνοντας τις υπερβολικές περιποιήσεις των γονιών του, μια που ήταν το μοναδικό παιδί τους. Κατατάσσεται λοιπόν στην κατηγορία Ηρώων που γεννήθηκαν με υπερφυσικές ικανότητες, και δεν τις απέκτησαν με κάποια εκπαίδευση. Αυτό είναι εξωπραγματικό, αλλά εντάσσεται στο μυθικό πλαίσιο της αφήγησης, και στην καθόλο υπερβατικότητα του ήρωα. Σε αυτά τα χρόνια, αναφέρεται πως μορφώθηκε -με πρακτικό αποτέλεσμα να μάθει την μοίρα του σε κάποιο βιβλίο- αυτό σήμαινε μόρφωση εκείνη την εποχή.... Επίσης καλλιέργησε την τάση του προς την μουσική. 

Ο νεαρός Διγενής. Έργο του Δ. Σκουρτέλη

ΟΔιγενής στους Απελάτες.

Το επεισόδιο του νεαρού Διγενή που ονειρεύεται να γίνει... απελάτης (ληστής) δεν μπορεί να εξηγηθεί αλλιώς παρά με την έμμεση αναγνώριση των Τραγουδιών που τους υμνούσαν και δεν έχουν διασωθεί. Ο λόγιος ποιητής τα διαψεύδει έμμεσα δείχνοντας πόσο ήταν ανίσχυροι "στην πραγματικότητα" (της ποίησής του)

Ο νεαρός Διγενής συναντά τον Φιλοππαπού στο "λησταρχείον'" των απελατών.
Έργο Δ. Σκουρτέλη.

Ο Δγενής στους απελάτες. Έργο Δ. Σκουρτέλη.

Ο Διγενής στους απελάτες. Έργο Δ. Σκουρτέλη.

 Τα τουβία και οι ποδέες

Από αυτήν την τοιχογραφία στην Καππαδοκία, βλέπουμε πως ήταν τα Βυζαντινά τουβία,

 δηλαδή αυτά που αποκαλούμε σήμερα γκέτες.

 Επίσης, βλέπουμε το σήκωμα της ποδέας, δηλ. του μπροστινού κάτω μέρους του ρούχου, που μπήγονταν στη ζώνη, ώστε να διευκολύνεται το τρέξιμο.

"Θεωρώ σε κύρκα υπόλιγνον κι ως χαμηλά ζωσμένον

και χαμηλά η ποδέα σου, και ου ποιείς εσύ απελάτης"

Λέει ο αρχιληστής στον ανήλικο Διγενή που του εμφανίστηκε με τις ποδέες χαμηλά...

 Τώρα καταλαβαίνουμε και την έκφραση:

"φίλησα κατουρημένες ποδιές  "...

Η ώριμη ηλικία- Ο γάμος 

Ο Διγενής με διάφορους τρόπους, ανάλογα με τις παραλλαγές, ακούει για την θαυμαστής ομορφιάς κόρη του Στρατηγού, η οποία πρέπει να παντρευτεί κάποιον άλλον. (Τον απελάτη Γιαννάκη στα Δημοτικά, ενώ στο γραπτό Έπος αυτό ακούγεται μόνο σαν καυχησιολογία των απελατών) 
Είναι θέμα τιμής για τον ήρωα να πάρει την υπέροχη αυτή νύφη. Την ιδέα του την βάζουν διάφοροι, ακόμα και ο ίδιος ο καπετάνιος των απελατών Φιλοπαππούς, τόσο στα Δημοτικά τραγούδια, όσο και στο γραπτό Έπος, μια που η αρπαγή μιας νύφης από την γαμήλια Πομπή, είναι, βέβαια, ένα κατόρθωμα που πρέπει να βρίσκεται στο ρεπερτόριο ενός Απελάτη. (Δες πιο πάνω."και να διαβούν οι άρχοντες με τον γαμβρόν, την νύμφην", κλπ)  Σε πολλές παραλλαγές η κόρη παντρεύεται αλλά ο ήρωας την κλέβει τη νύχτα του γάμου.
Γενικά, ο ήρωας γοητεύει την Στρατηγοπούλα (Ευδοκία το όνομά της) με τον 'ταμπουρά" και το τραγούδι του, αλλά και με "Δικίμιν", μια δοκιμασία δύναμης που τον υποβάλλει. Στην Ρώσικη παραλλαγή, η κοπέλα είναι πολεμίστρια, και προσφέρεται να τον βοηθήσει στη μάχη που είναι βέβαιο πως θα επακολουθήσει την αρπαγή της. Γενικά όμως τον αποτρέπει από την αρπαγή, γιατί φοβάται για την ζωή του. Ο ήρωας εκνευρίζεται και της λέει πως θα έρθει μαζί του, είτε σαν γυναίκα, είτε σαν σκλάβα του...  

(συνεχίζεται)

Οι περιπέτειες

Η ΜΟΝΟΜΑΧΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΣΑΡΑΚΗΝΟ ΑΓΚΥΛΑ


(Γραπτή παραλλαγή Άνδρου/Αθηνών)

Τα "ραβδιά" ή "απελατίκια".Μεσαιωνικοί κεφαλοθραύστες. Το αγαπημένο όπλο των ακριτών

(αφηγείται ο Διγενής)

...φαρίν εκαβαλλίκευσα, εξέβην εις τον κάμπον

νεώτερον υπήντησα εν Μεσοποταμία

εύμορφον, επιτήδειον, ανδρειωμένον άγαν

και το φαρί του μου άρεζεν, ηθέλησα να πάρω

ε'ίχον το βλέμμα εις φαρίν, ο νέος προς εμένα

Ήτον και μάλα εύμορφος, ανδρειωμένος άγαν

ολίγον με εκόμπωσεν και μ' έδωκεν ραβδέαν

και μετ αυτού του κρούσματος επήρεν το ραβδίν μου

και γράμματα μου έγραψε επάνω αιματωμένα

και των γραμμάτων η αρχή ήταν ο λόγος ούτος:

"Ακρίτα μην το λυπηθείς μηδε καρδίαν πονέσεις

εγω είμί εκ το πόδι σου [=παρόμοιος με σένα;] ο λέων ο Αγκύλας

και δια σε ελήλυθα, δουλείαν ουκ είχον άλλην

το ζήτημά μου ετελείωσα και την ευχήν σου Ακρίτα

μάλλον και διηγήθητι τους απελάτας όλους

ότι Αγκύλας μ' έδωσε ραβδέαν μοι μεγάλην

και δεν με εθανάτωσεν τοιούτος ανδρειωμένος"

Τούτο ήταν το σύγγραμμα του θαυμαστού Αγκύλα

ως και πλησίον ήγγισα το έλαβον εξ εκείνου

και τώρα θελω να ειπώ τι έπαθεν εκείνος....

Πηδώ εκαβαλλίκευσα κρατώντας το ραβδίν μου

απήλθον εις την τενταν μου μετά μεγάλον πόνον

σκάλαν βαλών πέζευσα τον θαυμαστόν τον γριβαν

τα εξ αιμάτων γράμματα ανάγνωσα της ράβδου

(και) εννοιαζόμην πάντοτε πως να τον αποδώσω.

Χρόνον λοιπόν ετέλειωσα καί έσυρνέ με πόνος

και μετά την συμπλήρωσιν του εναντιου χρόνου

καθ' εαυτόν ενόμισα να τον ανταποδώσω

....................................

πηδώ και εκαβαλλίκευσα τον θαυμαστόν τον γρίβαν

ον επεθάρρουν πάντοτε εις τα ανδραγαθίας

εκράτουν την θαμπούραν μου ομού και το σκουτάριν

και το λιτόν μου το ραβδίν, πηγαίνω στον Αγκύλα

και οταν επλησιασα στο σπίτι του Αγκύλα

έκρουον την θαμπούραν μου και κιλαδούσα τότε

αρχή του μελωδήματος ήτον ο λόγος ούτος:

"εις ταύτα τα λαγκάδια εις ταύτας τας κλεισούρας

εις ταύτα τα κατάπετρα καλάς ραβδέας δίδουν

χαρίζουσιν οι ευγενείς, μάλλον δε οι ανδρείοι

εδάνεισαν κι εμέν ποτέ ραβδέαν ανδρειωμένην

----------------------

και βούλομαι απόδοσιν εργάσασθαι δικαίαν

ώδε λοιπόν ελήλυθα ταύτην να αποδώσω"

Αγκύλας δε ως ήκουσεν ταύτα με προσφωνούντα

και προς το θάρροις το πολύ της συνηθείας τούτου

ελάλησεν το ιππάριν του. επάνω μου εκατέβη

Τον γρίβαν μου επιλάλησα κι ήρχισα να τον κρούω

στο μέτωπον τον έδωκα μικρήν ραβδέαν τότε

αυτίκα ευρέθη άφωνος πεσών εκ του φαρίου.

Τότε εγώ επέζευσα, κρατώ να τον εγείρω

στενάξας δε ο νεώτερος απέθανεν ευθέως.

Το Μοτίβο είναι ίδιο με αυτό του Δημοτικού Τραγουδιού που δημοσιεύσαμε αλλού:

πάω τζ' ηύρα τον Σαρατζήνον τζ' εθώρεν τον Αφρίτην

σαν το βουνόν εκάθετουν, σαν τ' όρος ετζοιμάτουν,

τζιαί πάνω στην ραχούλλαν του σσύλλος λαόν εβούραν,

πάνω στην τζεφαλλούλλαν του περτίτζια κακκαρίζαν,

τζιαί μέσα στα ρουθούνια του αππάρκα ξησταβλίζαν.

Που τον θωρεί ο Διενής, γιόν να τον κροφοήθην,

τζιαί στέκει θκιαλοΐζεται πως να τον σσαιρετίση.

- Ατ ' ας τον σσαιρετίσωμεν γιον πρέπει, γιον ταιρκάζει.

Τζιαί γεία σου, γεία, Σαρατζηνέ, γλεπάτουρε του τόπου,

νάκκον νέρον ερκάστηκα, τον μαύρον να ποτίσω.

Τούτος νερόν εζήτισεν, τζείνος σπαθίν εταύραν.

Ο Διενής ο γλήορος άρπαξεν το ραφτίν του,

τζιαί μιαν ξυλιάν του έδωκεν, τζιαί μιαν ξυλίαν του βκάλει

τσακκίζει τ' οκτώ κόκκαλους, τζιαί εξήτα δκυο παίες,

ξέβην ο νάχος της ραβκιάς εξήντα πέντε μίλια.

Άρκοντες εν που τρώασιν, μες του ρηός τα σπίθκια,

τζιαί την ξυλιάν ακούσασιν τζ' ούλλοι μπρουμουττιστήκαν.

Νάτον τζιαί τον γεροπαππούν που τζει χαμαί τζιαί ρέσσει.

- Τρώτε τζιαί πίννετ' άρκοντες, τίποτε μεν φοάστε,

τζ' ένι ξυλιά του Διενή, τζ' αλί τον που την έφαν,

τζιαί που την έφαν τζ' έζησεν καλόν το παλλικάριν.

Νάτον τζιαί τον Σαρατζηνόν τζ' έρκετουν κοντζυστώντα,

τζιαί που τες ποκοντζύστρες του, εσσειούνταν τα παλάθκια.

Τζ' άρκοντες πού πίννασιν γυρίζουν τζ' αρωτούν τον:

- Τζιαί πε μας, πε Σαρατζηνέ ίντα το τζετρισμά σου;

- Σαράντα γρόνους έγλεπα τον ποταμόν Αφρίτην,

μήτε πουλλίν εθκιάλλασσεν, μ' άθρωπος επέρναν,

τζ' ένας νερόν μού ζήτησεν τζιαί εγιώ νερόν εταύρουν,

τζοίνος απού' τον γλήορος, άρπαξεν το ραφτίν του

τζιαί μιαν ξυλιάν μου έδωκεν, τζιαί μιαν ξυλιάν μου βκάλλει

τσακκίζει μ' οκτώ κόκκαλους τζ' εξήντα δκυο παίες,

σηκούτε την κουτάλαν μου να δήτε την ραφκιάν μου.

Σηκώσαν την κουτάλαν του, τζ' εφάνην το βλαντζίν του,

τζιαί που τον πόνον τον πολλήν εβκέην η ψυσσιή του.

-------------------------------------------------------------------------------------

Το Κάστρο, το Παλάτι και ο κήπος του Διγενή στον Ευφράτη.

Έργο του Δ. Σκουρτέλη.

(Αποσπάσματα από την παραλλαγή Εσκοριάλ)

Και αφών τον εφοβήθηκεν η Οικουμένη όλη,

και Αμιράδας υπέταξε πολλούς και Αραβίτας

και αρχιληστάς εφόνευσε κι όλους τους απελάτας

και αφών απεμερίμνησεν το κρούειν και λαμβάνειν

και μέριμναν ουδέν είχεν περί άλλας εμνοστίας

έδοξεν τον νεώτερον εις κάμπον κατοικήσαι

…………………………..

και εκρέμασεν χρυσόκλωβα εις του δενδρού τους κλώνους

κι έχουν ωραίους ψιττακούς και κιλαδούν και λέγουν:

«Χαίρου Ακρίτη, χαίρου, μετά της ποθητής σου»

……………………………………………….

Εις το κουβούκλιν δε σιμά έμπροσθεν της φισκίνας (Συντριβάνι)

εις το αποσκίασμα του δενδρού ωραίον κρεβάτιν στέκει.

οι ρίζες ήταν σμάραγδοι και τα κανόνια κρύα

και τα ποδάρια ολόχρυσα, δια λίθων πολυτίμων

η μέση δε του κράβατου θεμένη οξύν μετάξιν

και κειται σαρακήνικον μεταξωτόν το πεύχιν

και απάνω κείται πιλωτόν, οξύν πρασινοβούλιν

και υφάπλωμα σωληνωτόν με τας χρυσάς νεράιδας

και κείται απάνω ο Διγενής πλάγιον ακουμπισμένος

και έμπροσθεν των γονάτων του κάθεται η ποθητή του

και τριγύρου του στέκουσιν τριακόσια παλληκάρια

και οι τριακόσιοι είν’ έμορφοι και κόκκινα φορούσιν

βαστούν σπαθία ολοψήφωτα και στέκουν έμπροσθέν του

τους είχεν πάντας φύλακας εις τας στενάς κλεισούρας

και εφύλαττον την Ρωμανίαν από τα βάρβαρα έθνη.

---------------------------------------------------------------------

Για την διάθεση ή παραγγελία των εμφανιζόμενων πινάκων και σχεδίων, κεραμικών, κλπ, παρακαλώ εικοινωνείστε στο   Dim.skourt@gmail.com

For sales or order of the above paimtings, drawings and ceramics, you may contact us at Dim.skourt@gmail.com